(৩)
হঠাৎ এদিন, তৰালিৰ প্ৰস্তাৱ, "উংপল দা, চিনেমা
এখন চোৱাৰ বাবে সময় হব নেকি?"
"মোৰ সময়, চিনেমাৰ বাবে নহব নে! কোৱা কেতিয়া, ক'ত চাম?" --মোৰ আগ্ৰহ বাঢ়িছিল মূলতঃ দুটা কাৰণত। প্ৰথম কাৰণ, চিনেমা খনৰ সৈতে তৰালি জড়িত আছে নিশ্চয়। আৰু তৰালিয়ে চিনেমা খন চোৱাৰ কথা কৈছে যেতিয়া, চিনেমা খনে হতাশ নকৰিব! দ্বিতীয় কথা, নতুন অসমীয়া চিনেমা।
"ইয়াত (গুৱাহাটীত) নহয় কিন্তু! বঙাইগৱত।"
--তৰালিৰ আগ্ৰহৰ বাবে আমি নিৰ্দিষ্ট সময়ত গৈ বঙাইগাৱ পাইছিলো। ১৮৩.৯ কিলোমিটাৰ বাট আমাক নিজে ড্ৰাইভিং কৰি লৈ গৈছিল দুলুমণি দাসে। দুলুমণি এটা ভ্ৰাম্যমাণ নাট্যদলৰ প্ৰযোজক, সেই সময়ত। চিনেমা চোৱাৰ পাছত, ওভতাৰ বাটত "চিনেমাৰ সংগীত" কেন্দ্ৰীক ইটো-সিটো কথা পাতিছিলো তৰালিৰ সৈতে। "চিনেমাৰ সংগীত চিনেমাৰ গল্পৰপৰিবেশ ৰচনাৰ বাবে ব্যৱহাৰ হয়। পৰিবেশ ৰচনা কৰিবলৈ যাওতে সৌন্দৰ্যৰ কথাও ভবা হয়। মোৰ ধাৰণাত কেৱল চিনেমাৰ দৈৰ্ঘ বঢ়োৱাৰ বাবে চিনেমাত গীত ব্যৱহাৰ কৰিব নালাগে। চিনেমাৰ গল্পৰ অংশ হব লাগে চিনেমাৰ গীত। চিনেমাৰ গল্পৰ পৰা চিনেমাৰ গীতক পৃথক কৰাৰ সুযোগ দৰ্শকক দিব নালাগে। গীত গল্পক আগুৱাই নিয়াত ব্যৱহাৰ হব লাগে। আৰু আৱহ সংগীত যেতিয়া ব্যৱহাৰ কৰা হয়, মন কৰিব লাগে, চিনেমাৰ চেকা নহৈ যাতে অলংকাৰ হয়।" ( তৰালিয়ে এনেদৰে কোৱা নাছিল, তৰালীয়ে কোৱা প্ৰায় ৬০ মিনিটৰ কথা-- আমি এনেদৰে বুজিছিলো।)
--তৰালিয়ে সংগীত পৰিচালনা কৰিছে "আকাশীতৰাৰ কথাৰে..." (২০০৩), "লাজ" (২০০৪), "বসুন্ধৰা" (২০০৯),"Let's Dance" (২০০৯ / হিন্দী চিনেমা), "অথেলো" (২০১৪), অন্তৰীণ" (২০১৫ ), "ক্ষোভ" (২০১৬) "সৰ্বগুণাকৰ শ্ৰীমন্ত শংকৰদেৱ" (২০১৬ / প্ৰথমখন অসমীয়া এনিমেটেড ছবি), "তুমি আহিবা নে" (২০১৭), "মৃগনাভি" (২০১৭), "মাৰ্কশ্বিট” (২০১৮), "কেলেণ্ডাৰ" (২০১৮), "বৰনদী ভটিয়ায়" (২০১৯), "কানীন" (২০১৯), "লাইফ ইন এ পাপেট" (২০২১), "অণুৰ", "দূৰ্গা", "নাচিমাই","বাঁহী", "জোনাকী পৰুৱা" আদি চিনেমাৰ। আমাৰ ধাৰণাত চিনেমাৰ বাবে সংগীত ৰচনাৰ সময়তো অসমৰ থলুৱা বা লোকসংগীতৰ আঁতৰত নাথাকে তৰালি, সুযোগ বুজি সৎ ব্যৱহাৰ কৰে। আৰু আমাৰ ধাৰণাত তৰালিয়ে চিনেমাৰ বাবে শ্ৰেষ্ঠ সংগীতৰ কাম কৰিছে "তুমি আহিবানে"ত।
******************************************
(৪)
আমি বহিছিলো।
অপেক্ষা কৰিছিলো।
সময়ত এজন এজনকৈ আঁতৰি গৈছিল ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা পোৱাৰ বাবে শুভেচ্ছা জনাবলৈ অহা সংগীতৰসিক, চিত্ৰৰসিক, গুণমুগ্ধসকল। তৰালি শৰ্মাৰ গুণমুগ্ধসকল। আমি কথা আৰম্ভ কৰিছিলো। কথা আগবাঢ়িছিল। তৰালি শৰ্মাৰ জন্ম 'সংগীত পৰিয়াল 'ত। 'সংগীতৰ পৰিৱেশত। সেয়েহে সম্ভবতঃ 'সংগীত শিল্পী তৰালি শৰ্মা'ৰ নিৰ্মাণপর্ব স্বাভাৱিক।
তৰালি শৰ্মাৰ মাক বেণু শৰ্মাক অৱশ্যেই বহুতে নাজানে 'সংগীতৰ মানুহ' হিচাপে। ৰেণু শৰ্মাৰ তেজতো আছে লোক-সংগীতৰ প্ৰৱাহ। সেয়েহে স্বাভাৱিকতে মাতৃগর্ভতে তৰালিৰ দেহলৈ বৈছিল সংগীত। সন্দেহ নাই— দেউতাক লোক সংগীতৰ ওজা, বাঁহীবাদক প্রভাত শৰ্মাৰ 'সংগীতো' মাতৃগর্ভতে ‘অনুভৱ কৰিছিল 'তৰালিয়ে। সেয়েহে গায়িকাগৰাকীয়ে স্পষ্টভাবে ক'ব নোৱাৰে (যেতিয়া আমি প্রশ্ন কৰোঁ) কেনেকৈ সোমাই পৰিল 'সংগীতৰ পৃথিৱী'ত। "দেউতাক দেখিছিলোঁ, সৰুৰে পৰা কেনেকৈ সংগীতৰ মাজত সোমাই থাকে। সংগীত সাধনা কৰে। কেনেকৈ, কোন সময়ৰ পৰা ক'ব নোৱাৰিম নিজে সংগীতৰ কিবা অনুভৱ কৰাৰ পূর্বেই দেউতাৰ সংগীতৰ পৃথিৱীখনৰ মাজত সোমাই
পৰিছিলোঁ। আৰু এদিন অনুভৱ কৰিছিলোঁ মোৰ বাবেও সংগীতৰ পৃথিৱী খন সুন্দৰ। 'জীৱন জীৱন বৰ অনুপম' যেন মোৰ বাবে— সংগীত, কেৱল সংগীত।"
লাহে লাহে 'সংগীতৰ পৃথিৱীত খোজ কাঢ়িবলৈ আৰম্ভ কৰিলে তৰালি শৰ্মাই। বিশ্লেষণ কৰিলে স্পষ্ট হৈ পৰে— 'সংগীত' জানি বুজিহে আৰম্ভ কৰিছিল সংগীত যাত্রা'।
চন ১৯৯৯। স্থান গুৱাহাটী। ভূপেন হাজৰিকাৰ 'বিশেষ সংগীত অনুষ্ঠান'। এই অনুষ্ঠানত সংগীতসূৰ্যৰ গীতৰ মাজতে দুটি গীত গাইছিল তৰালিয়ে। তৰালিয়ে গাইছিল— 'বনে বাজে কাৰ...। গীতটোৰ সুৰ প্ৰভাত শৰ্মাৰ। গোৱা আনটো গীত ভূপেন হাজৰিকাৰ – “নিজকে দেখি...'। সেই অনুষ্ঠানত ভূপেন হাজৰিকাই তৰালি সম্পৰ্কে কৰা ৰাজহুৱা মন্তব্যটো আছিল এনেধৰণৰ --ভূপেন হাজৰিকাৰ সংগীতৰ অনুষ্ঠানত, ভূপেন হাজৰিকাৰ গীত গায়ো তৰালি শৰ্মাই নিজৰ ইমেজ অক্ষুন্ন ৰাখিব পাৰিছে। এয়া সহজ নহয়। --সেই সংগীতৰ অনুষ্ঠানতৰ পাছদিনা সংগীতসূৰ্যই তৰালি শৰ্মাৰ গায়কী প্ৰসংগত প্ৰভাত শৰ্মাক কৈছিল --"তাই লতা মংগেশকাৰো হ'ব পাৰে, পাৰবিন চুলতানাও হ'ব পাৰে। তাইক গাবলৈ দিবা।"
তৰালিৰ ভাষাত এয়া আছিল ভূপেন হাজৰিকাৰ আশীৰ্বাদ । এই 'আশীর্বাদ' সম্ভৱ হৈছিল সেইবাবেই—তৰালিয়ে 'সংগীত' জানি-বুজি সংগীত যাত্ৰা কৰা বাবে।
আমাৰ অনুভৱ --তৰালিৰ 'সংগীত যাত্রা' আছিল মন্থৰ। সংগীত যাত্ৰা সাবধানে কৰা যেন লাগে। সংগীতক লৈ ছিৰিয়াছ। ছিৰিয়াছ হোৱাৰ পিছতো কিন্তু ভুল নকৰাকৈ থকা নাছিল, 'সংগীত মেদ' নবঢ়োৱাকৈ থকা নাছিল। তৰালি শৰ্মাৰ সংগীত কৰ্মৰ তালিকাখনত আছে (সুগম সংগীতৰ এলবাম)— 'লীলা', 'ৰাগশ্ৰী', 'অভিমান', 'তোমাৰ মৰমৰ কোন', "অভিসাৰী প্রিয়া', 'প্রজাপতি', “তৰালিৰ অনুভবৱ', 'পাৰবিন চুলতানাৰ গীত', 'নীলা চৰাই, 'মুকলি', 'হেঙুলীয়া' (অন্যান্য) "বৰগীত', 'স্নেহ', 'ভক্তি' ইত্যাদি। এই শ্ৰব্য সংকলনসমূহত 'গায়িকা তৰালি'ক ভিন্ন ইমেজত অনুভব কৰিব পাৰি। অনুভৱ কৰিব পাৰি তৰালি যে মূলতঃ শাস্ত্ৰীয় আৰু লোক-সংগীতৰ 'শিল্পী।
এইখিনিতে এটা কথা স্পষ্ট নকৰিলে আধৰুৱা হ'ব। অন্যায় হ'ব। হয়তো শ্ৰব্য কেছেট নির্মাতাই 'গায়িকা তৰালি'ক অনুভব কৰিব পৰা নাছিল। নাছিল বাবেই "অ চিজিল' গীত গোৱাইছিল। যিবোৰ গীত আছিল 'বলীউডী চিনেমাৰ তৃতীয় শ্ৰেণী'ৰ দৰ্শকৰ কথা মনত ৰাখি নিৰ্মাণ কৰা গীতৰ সুৰৰ "অপভ্রংশ"। সততে গীত-সংগীতত দখল নথকা 'সুৰে'ৰে সংগীতেৰে বজাৰ দখলৰ তাগিদাত এনে 'অপভ্রংশ'ৰ আশ্রয় লয়। এনে "অপভ্ৰংশ'ৰ কবলত নপৰিলে হয়তো 'মুকলি তৰালি' বা 'হেঙুলীয়া তৰালি'ক সংগীতৰসিকে বহু আগতেই অনুভৱৰ সুযোগ পালেহেঁতেন। অপভ্ৰংশৰে কিছুদিন জনপ্ৰিয় হোৱা সেই 'সংগীত নিৰ্মাতা'ৰ দৰে হয়তো তৰালিও হেৰাই গ'লহেঁতেন, যদিহে গায়িকাগৰাকীৰ নিজৰ সংগীত বুনিয়াদ খন মজবুত নহ'লহেঁতেন! এক সাক্ষাৎ প্রসংগত কথাশিল্পী জাভেদ আখতাবে কৈছিল 'কেৰিয়াৰৰ আৰম্ভণিতে প্ৰতিগৰাকী গায়ক-গায়িকা, নায়ক-নায়িকাই ভুল কৰাটো স্বাভাবিক। এনে ভুল অমিতাভ বচ্চনেও কৰিছিল, আমিৰ মানেও কৰিছিল। আনকি ৰফি চাহাবেও কৰিছিল। দেখা যায় যিসকলৰ মাধ্যমটোৰ বুনিয়াদ মজবুট নহয়, বা কৰা ভুলৰ পৰা শিকনি নলয়, তেওঁলোক হেৰাই যায়। কেতিয়াবা এনেও হয় – কেৰিয়াৰৰ স্বাৰ্থত নতুন নায়ক-নায়িকা বা গায়কই জানিও ভুল কৰে। কিন্তু লক্ষ্য স্থিৰ হৈ থাকে। এনে গায়ক গায়িকা বা নায়ক নায়িকাক এটা বা দুটা ‘ভুলে' নস্যাৎ কৰিব নোৱাৰে। কিছুমান ভুল আর্থিক কাৰণতো কৰা হয়।"
—আকৌ কৈছোঁ তৰালিৰ সংগীতৰ বুনিয়াদ খন মজবুত আছিল।
মজবুত আছিল বাবেই আজিৰ তৰালি নিৰ্মাণ হৈছে। আৰু আজিব ভাৰিখত এয়াও সত্য 'অপভ্রংশ'বোৰ সংগীতৰসিকে কিন্তু বেছি দিনলৈ মনত ৰখা নাছিল, মনত ৰাখিছে 'আহিবা তুমি...', 'অনুৰাগ তোমাৰ বাবে ..', 'সাজৰ তৰা...', হেঙুলীয়া সপোনে....'ৰ দৰে সুৰীয়া গীতবোৰহে।
-আহিছো "ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা" প্ৰসংগলৈ। "আকাশী তৰাৰ কথাৰে..." --শ্রেষ্ঠ অসমীয়া চিনেমা শিতানত ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ বঁটা লাভ কৰা এই চিনেমাখনৰ পৰিচালনা শৈলীয়ে আমাক সন্তুষ্ট কৰিব পৰা নাছিল। বিপৰীতে 'সংগীত' আমাৰ মন-মগজুত বৈ গৈছিল। সুযোগৰ সৎ ব্যৱহাৰ কৰি চিনেমা খনৰ সংগীত পৰিচালক তৰালিয়ে ব্যৱহাৰ কৰিছিল নিজৰ কণ্ঠত ৰেকৰ্ডিং কৰা
"কিমতি ভকতি কৰিবো তোমাত হৰি এ
মঞি মূঢ়-মতি নজানো তাৰ উপায় ৰাম-ৰাম
মহাবলৱন্ত দুৰ্ব্বাসনা ঘোৰ হৰি এ
আমাৰ মনক তেজিয়া দূৰ নযায় ৰাম ৰাম..." (ঘোষা ছন্দ) ব্যৱহাৰ কৰিছিল। আৰু এই কাকূতিৰ মন চুই যোৱা গায়কীৰ বাবেই লাভ কৰিছিল শ্ৰেষ্ঠ গায়িকাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ বঁটা।
এতিয়া তৰালিয়ে কি কৰিব! তৰালিৰ দায়িত্ব বাঢ়িল বুলি আমি ভাবো। এই প্ৰসংগত তৰালিৰ ব্যাখ্যা কেনে ধৰণৰ হ'ব?
"মই ঠিক তেনেদৰে ভৱা নাই। মানে দায়িত্ব বাঢ়িল বুলিলে যে, সেই কথাটো। মই এতিয়ালৈকে যি কৰিছো, সংগীতৰ যি সামান্য কাম কৰিছো, দায়িত্বৰ বান্ধোনত থাকিয়ে কৰিছো। সংগীতেৰে বা গীতেৰে সমাজৰ কি বা কিমান ভাল কৰিছো মন কব নোৱাৰিম। নিজৰ এনেধৰণৰ কথা নিজে কোৱাও উচিৎ নহয়! কিন্তু ক'ব পাৰো-- এনে গীত গোৱা নাই, সংগীতৰ এনে কাম কৰা নাই, যিয়ে সমাজৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে। --এতিয়া মই তেনেদৰেই কাম কৰি যাম, যেনেদৰে কৰি আছো। এই এনেদৰে নাভাবো, এটা বা কেইটামান বঁটাই আমাৰ দৰে সাধাৰণ সংগীত কৰ্মীৰ সংগীত কৰ্মৰ দিশ সলনি কৰি দিব পাৰে। মই অসমত থাকিয়ে অসমীয়া সংগীতৰ কাম কৰি যাম।" --তৰালিয়ে কৈছিল।
আমাৰ যিমান দূৰ মনত পৰে--, শ্ৰেষ্ঠ গায়িকাৰ "ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ বঁটা" প্ৰাপ্তিৰ বাবে চৰ্চাত থকা সময়তে তৰালি শৰ্মালৈ ভ্ৰাম্যমাণ থিয়েটাৰ নাটকৰ সংগীত পৰিচালনাৰ বাবে প্ৰস্তাৱ আহিছিল, কহিনুৰ থিয়েটাৰৰ সেই সময়ৰ প্ৰযোজক ৰতন লহকৰৰ পৰা। ২০০৫-০৬ নাট্যবৰ্ষত।
--এই যে ৰতন লহকৰে কহিনুৰ থিয়েটাৰত "সংগীত কৰিব লাগিব বুলি" তৰালি শৰ্মাক প্ৰস্তাব দিছিল, স্বাভাৱিকতে সংবাদ মাধ্যমত চৰ্চা হৈছিল। "ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ বঁটা প্ৰাপ্ত গায়িকা তৰালি শৰ্মাই ভ্ৰাম্যমাণ থিয়েটাৰৰ নাটকত সংগীত দিব" বুলি চৰ্চা হৈছিল কাকত-আলোচনীত। সেই সময়ত আমি দৈনিক কাকত "আজি"ৰ (সম্পাদক : অজিত কুমাৰ ভূঞা) সম্পাদনা বিভাগৰ সৈতে জড়িত। তৰালিৰ "ভ্ৰাম্যমাণ" কেন্দ্ৰীক চৰ্চা আমাৰ কাকততো প্ৰকাশ হৈছিল। মই "আজি"ত যোগ দিয়াৰে পৰা আঁতৰি অহালৈকে নিয়মীয়াকৈ লিখিছিল প্ৰমোদ কলিতাই (সেই সময়ৰ "বিস্ময়"ৰ উপ-সম্পাদক, বৰ্তমান অসম প্ৰকাশন পৰিষদৰ সচিব।)। প্ৰমোদাই কৈছিল-- তৰালিৰ "ভ্ৰাম্যমাণ" কেন্দ্ৰীক চৰ্চা কেতিয়াও যোগাত্মক হ'ব নোৱাৰে। প্ৰমোদাৰ মতে, ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা প্ৰাপ্তিৰে তৰালিয়ে সংগীতৰ বিশাল পৃথিৱী খনলৈ যোৱাৰ বাট পাইছে। গতিকে অসমত সোমাই থকাৰ কোনো যুক্তি নাই। সেই সময়ত প্ৰমোদদাৰ কথাত আমিয়ো যুক্তি বিছাৰি পাইছিলো। আৰু চৰ্চা কৰিছিলো-- তৰালি শৰ্মাক আমি বলিউডতো বিছাৰো। আজিৰ তাৰিখত কিন্তু আমাৰ ধাৰণা সলনি হৈছে, সলনি কৰি দিছে তৰালিৰ সংগীত কৰ্মই। আজিৰ তাৰিখত (১৮ মাৰ্চ, ২০২২) আমি এনেদৰে ক'ম-- বলিউডৰ বাটত খোজ দিলে হয়তো "গায়িকা তৰালিক" প্ৰশংসা কৰাৰ বহল বাট পালো হেতেন! কিন্তু বৰ্তমান সময়ৰ "সংগীতকাৰ তৰালি শৰ্মা"ক পালো হেতেন নে?
--বলিউডৰ বাটত খোজ আগবঢ়োৱা সহজ নহয়। বলিউডলৈ গৈ দুখোজ মান দি অসমৰ "জনপ্ৰিয়" গায়কো উভতি অহাৰ উদাহৰণ আছে। উভতি আহি "জনপ্ৰিয়" গায়কে কৈছে-- মই অসমত থাকি অসমীয়া সংগীত, সংস্কৃতিৰ কাম কৰিম। বিপৰীতে তৰালিয়ে বলিউডত খোজ পেলোৱাৰ বাট পোৱাৰ সময়তো কৈছে-- "মই আসমীয়া সংগীতৰ মাজত থাকিয়ে সংগীতৰ কাম কৰিম। অসমৰ থলুৱা সংগীতৰ পথাৰ খন বহুত বহল, বহুত ৰসাল, বহুত চহকী। জ্যোতি প্ৰসাদ আগৰৱালা, বিষ্ণু প্ৰসাদ ৰাভা, ড°ভূপেন হাজৰিকাই আমাৰ ৰসাল থলুৱা সংগীতেৰেই 'অসমীয়া সংগীত' চহকী কৰা নাই জানো! মোৰো সেই বাটেৰেহে যোৱাৰ মন! অসমৰ বাহিৰত থাকি সংগীতৰ কাম, অসমীয়া সংগীতৰ কাম কৰাৰ মন নাই।" --সেইদিনা তৰালিয়ে কৈছিল। সেই যে ৰাষ্ট্ৰীয় বঁটা পোৱাৰ বাবে শুভেচ্ছা জনাবলৈ অহা সংগীতৰসিক, চিত্ৰৰসিক, গুণমুগ্ধসকল আঁতৰি গৈছিল, তাৰ পাছত, আমাৰ প্ৰশ্নৰ উত্তৰত।
মন্তব্যসমূহ
একটি মন্তব্য পোস্ট করুন